Interaksi Sosial Lintas Agama: Analisis pada Komunitas Plural

  • Luthfi Roemy Fazrian UIN Sultan Aji Muhammad Idris Samarinda

Abstract

Interaksi sosial lintas agama menjadi esensi penting dalam masyarakat plural, di mana keberagaman agama menjadi ciri khas yang tak terhindarkan. Penelitian ini bertujuan untuk menganalisis bagaimana interaksi tersebut memengaruhi harmonisasi dan kerukunan antar umat beragama, dengan fokus pada komunitas di Wiyono, Kabupaten Pesawaran. Metode penelitian menggunakan pendekatan kualitatif dengan analisis deskriptif dan interpretatif. Data dikumpulkan melalui studi literatur. Hasil penelitian menunjukkan bahwa interaksi sosial lintas agama memainkan peran penting dalam menciptakan kerukunan dalam masyarakat plural. Faktor-faktor yang mendukung interaksi sosial positif meliputi pemahaman yang mendalam tentang pluralisme agama, dialog agama, musyawarah, dan bakti sosial. Pluralisme agama memiliki dampak signifikan terhadap pengembangan masyarakat plural, meskipun juga menimbulkan tantangan terkait potensi konflik. Kesimpulannya, harmonisasi dan kerukunan dalam masyarakat plural sangat dipengaruhi oleh interaksi sosial lintas agama dan pemahaman yang mendalam tentang pluralisme agama(Masduki dkk., 2014).

References

4913-19901-1-PB. (t.t.).
Alexander, M. (2020). Pemaknaan Simbol Representasional Lintas Agama: Sebuah Upaya Merumuskan Alur Rekursif Imposisi Makna Simbol. Jurnal Filsafat, 30(2), 236. https://doi.org/10.22146/jf.57053
GEREJA DAN PLURALISME AGAMA DALAM KONTEKS DI INDONESIA. (t.t.).
Hasan, Z. (2018). DIALOG ANTAR UMAT BERAGAMA (Vol. 12, Nomor 2).
Hyangsewu, P., Adzimat, Q. M., Agista, S. B., Annisa, S., & Lestari, W. (2022). TEOLOGI INKLUSIF SEBAGAI RESOLUSI KONFLIL AGAMA DI ERA DIGITAL. Dalam Jurnal Pemikiran Islam (Vol. 8, Nomor 1).
INTERAKSI SOSIAL MASYARAKAT PLURAL AGAMA. (t.t.).
Khumairo, A. (2019). . Tapis : Jurnal Penelitian Ilmiah, 3(2), 252. https://doi.org/10.32332/tapis.v3i2.1674<br /> Masduki, O. :, Fakultas, D., Dan, D., Uin, K., & Riau, S. (2014). FILOSOFI INTERAKSI SOSIAL LINTAS AGAMA: WAWASAN ISLAM. 6(1). http://mudjiarahardjo.<br /> Saifu Yasyak, M. H. (2017). Dampak Doktrin Pluralisme Agama terhadap Kehidupan Sosial. KALIMAH, 15(1), 57. https://doi.org/10.21111/klm.v15i1.835<br /> Sosial, S., & Sos, S. (t.t.). Diajukan untuk melengkapi Tugas-tugas Dan Memenuhi Syarat-syarat Mencapai Gelar.<br /> Sumbulah, U., & Dan Kerukunan Umat Beragama, P. (t.t.). Pluralisme dan Kerukunan Umat Beragama Perspektif Elite Agama di Kota Malang Pluralism and Religious Harmony in Religious Elites Perspectives in Malang City.<br /> Yasin Fakultas Ushuluddin IAIN Ar-Raniry Jl T Nyak Arief No, T. H., Haji, A., & Aceh, B. (2011). MEMBANGUN HUBUNGAN ANTAR AGAMA MEWUJUDKAN DIALOG DAN KERJASAMA. Dalam Jurnal Substantia (Vol. 12, Nomor 1).<br /> Zaprulkhan, Z. (2018). Dialog dan Kerjasama Antar Umat Beragama dalam Perspektif Nurcholish Madjid. MAWA’IZH: JURNAL DAKWAH DAN PENGEMBANGAN SOSIAL KEMANUSIAAN, 9(2), 154–177. https://doi.org/10.32923/maw.v9i2.783 </div> </div> </div><!-- .main_entry --> <div class="entry_details"> <div class="item cover_image"> <div class="sub_item"> <a href="https://journal.uinsi.ac.id/index.php/mushawwir/issue/view/494"> <img src="https://journal.uinsi.ac.id/public/journals/48/cover_issue_494_en_US.jpg"> </a> </div> </div> <div class="item galleys"> <ul class="value galleys_links"> <li> <a class="obj_galley_link pdf" href="https://journal.uinsi.ac.id/index.php/mushawwir/article/view/9272/3331"> PDF </a> </li> </ul> </div> <div class="item published"> <div class="label"> Published </div> <div class="value"> 2025-06-27 </div> </div> <div class="item citation"> <div class="sub_item citation_display"> <div class="label"> How to Cite </div> <div class="value"> <div id="citationOutput" role="region" aria-live="polite"> <div class="csl-bib-body"> <div class="csl-entry">Fazrian, L. (2025). Interaksi Sosial Lintas Agama: Analisis pada Komunitas Plural. <i>Mushawwir Jurnal Manajemen Dakwah Dan Filantropi Islam</i>, <i>3</i>(1), 61-75. https://doi.org/10.21093/mushawwir.v3i1.9272</div> </div> </div> <div class="citation_formats"> <button class="cmp_button citation_formats_button" aria-controls="cslCitationFormats" aria-expanded="false" data-csl-dropdown="true"> More Citation Formats </button> <div id="cslCitationFormats" class="citation_formats_list" aria-hidden="true"> <ul class="citation_formats_styles"> <li> <a aria-controls="citationOutput" href="https://journal.uinsi.ac.id/index.php/mushawwir/citationstylelanguage/get/acm-sig-proceedings?submissionId=9272" data-load-citation data-json-href="https://journal.uinsi.ac.id/index.php/mushawwir/citationstylelanguage/get/acm-sig-proceedings?submissionId=9272&return=json" > ACM </a> </li> <li> <a aria-controls="citationOutput" href="https://journal.uinsi.ac.id/index.php/mushawwir/citationstylelanguage/get/acs-nano?submissionId=9272" data-load-citation data-json-href="https://journal.uinsi.ac.id/index.php/mushawwir/citationstylelanguage/get/acs-nano?submissionId=9272&return=json" > ACS </a> </li> <li> <a aria-controls="citationOutput" href="https://journal.uinsi.ac.id/index.php/mushawwir/citationstylelanguage/get/apa?submissionId=9272" data-load-citation data-json-href="https://journal.uinsi.ac.id/index.php/mushawwir/citationstylelanguage/get/apa?submissionId=9272&return=json" > APA </a> </li> <li> <a aria-controls="citationOutput" href="https://journal.uinsi.ac.id/index.php/mushawwir/citationstylelanguage/get/associacao-brasileira-de-normas-tecnicas?submissionId=9272" data-load-citation data-json-href="https://journal.uinsi.ac.id/index.php/mushawwir/citationstylelanguage/get/associacao-brasileira-de-normas-tecnicas?submissionId=9272&return=json" > ABNT </a> </li> <li> <a aria-controls="citationOutput" href="https://journal.uinsi.ac.id/index.php/mushawwir/citationstylelanguage/get/chicago-author-date?submissionId=9272" data-load-citation data-json-href="https://journal.uinsi.ac.id/index.php/mushawwir/citationstylelanguage/get/chicago-author-date?submissionId=9272&return=json" > Chicago </a> </li> <li> <a aria-controls="citationOutput" href="https://journal.uinsi.ac.id/index.php/mushawwir/citationstylelanguage/get/harvard-cite-them-right?submissionId=9272" data-load-citation data-json-href="https://journal.uinsi.ac.id/index.php/mushawwir/citationstylelanguage/get/harvard-cite-them-right?submissionId=9272&return=json" > Harvard </a> </li> <li> <a aria-controls="citationOutput" href="https://journal.uinsi.ac.id/index.php/mushawwir/citationstylelanguage/get/ieee?submissionId=9272" data-load-citation data-json-href="https://journal.uinsi.ac.id/index.php/mushawwir/citationstylelanguage/get/ieee?submissionId=9272&return=json" > IEEE </a> </li> <li> <a aria-controls="citationOutput" href="https://journal.uinsi.ac.id/index.php/mushawwir/citationstylelanguage/get/modern-language-association?submissionId=9272" data-load-citation data-json-href="https://journal.uinsi.ac.id/index.php/mushawwir/citationstylelanguage/get/modern-language-association?submissionId=9272&return=json" > MLA </a> </li> <li> <a aria-controls="citationOutput" href="https://journal.uinsi.ac.id/index.php/mushawwir/citationstylelanguage/get/turabian-fullnote-bibliography?submissionId=9272" data-load-citation data-json-href="https://journal.uinsi.ac.id/index.php/mushawwir/citationstylelanguage/get/turabian-fullnote-bibliography?submissionId=9272&return=json" > Turabian </a> </li> <li> <a aria-controls="citationOutput" href="https://journal.uinsi.ac.id/index.php/mushawwir/citationstylelanguage/get/vancouver?submissionId=9272" data-load-citation data-json-href="https://journal.uinsi.ac.id/index.php/mushawwir/citationstylelanguage/get/vancouver?submissionId=9272&return=json" > Vancouver </a> </li> </ul> <div class="label"> Download Citation </div> <ul class="citation_formats_styles"> <li> <a href="https://journal.uinsi.ac.id/index.php/mushawwir/citationstylelanguage/download/ris?submissionId=9272"> <span class="fa fa-download"></span> Endnote/Zotero/Mendeley (RIS) </a> </li> <li> <a href="https://journal.uinsi.ac.id/index.php/mushawwir/citationstylelanguage/download/bibtex?submissionId=9272"> <span class="fa fa-download"></span> BibTeX </a> </li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="item issue"> <div class="sub_item"> <div class="label"> Issue </div> <div class="value"> <a class="title" href="https://journal.uinsi.ac.id/index.php/mushawwir/issue/view/494"> Vol 3 No 1 (2025): Mushawwir Jurnal Manajemen Dakwah dan Filantropi Islam </a> </div> </div> <div class="sub_item"> <div class="label"> Section </div> <div class="value"> Articles </div> </div> </div> </div><!-- .entry_details --> </div><!-- .row --> </article> </div><!-- .page --> </div><!-- pkp_structure_main --> <div class="pkp_structure_sidebar left" role="complementary" aria-label="Sidebar"> <div class="pkp_block block_custom" id="customblock-FlagCounter"> <div class="content"> <table style="width: 100.475%;" cellspacing="0" cellpadding="0" align="left"> <tbody> <tr> <td style="height: 40px; vertical-align: middle; border-bottom: 1px solid #ffffff; text-align: center; background-color: #f8fed5; width: 100%;"><span style="color: #fffff;"><strong> ..:: MAIN MENU ::.. <br></strong> </span></td> </tr> <tr> <td style="height: 35px; vertical-align: middle; border-bottom: 1px solid #ffffff; text-align: center; background-color: #768d0d; width: 100%;"><a href="https://journal.uinsi.ac.id/index.php/mushawwir/focusandscope" target="_blank" rel="noopener"><span style="color: #f8fed5;"><strong>Focus And Scope</strong></span></a></td> </tr> <tr> <td style="height: 35px; vertical-align: middle; border-bottom: 1px solid #ffffff; text-align: center; background-color: #768d0d; width: 100%;"><a href="https://journal.uinsi.ac.id/index.php/mushawwir/about/editorialTeam" target="_blank" rel="noopener"><span style="color: #f8fed5;"><strong>Editorial Team</strong></span></a></td> </tr> <tr> <td style="height: 35px; vertical-align: middle; border-bottom: 1px solid #ffffff; text-align: center; background-color: #768d0d; width: 100%;"><a href="https://journal.uinsi.ac.id/index.php/mushawwir/reviewers" target="_blank" rel="noopener"><span style="color: #f8fed5;"><strong>Reviewers</strong></span></a></td> </tr> <tr> <td style="height: 35px; vertical-align: middle; border-bottom: 1px solid #ffffff; text-align: center; background-color: #768d0d; width: 100%;"><a href="https://journal.uinsi.ac.id/index.php/mushawwir/publicationethics" target="_blank" rel="noopener"><span style="color: #f8fed5;"><strong>Publication Ethics</strong></span></a></td> </tr> <tr> <td style="height: 35px; vertical-align: middle; border-bottom: 1px solid #ffffff; text-align: center; background-color: #768d0d; width: 100%;"><a href="https://journal.uinsi.ac.id/index.php/mushawwir/publicationfrequency" target="_blank" rel="noopener"><span style="color: #f8fed5;"><strong>Publication Frequency</strong></span></a></td> </tr> <tr> <td style="height: 35px; vertical-align: middle; border-bottom: 1px solid #ffffff; text-align: center; background-color: #768d0d; width: 100%;"><a href="https://journal.uinsi.ac.id/index.php/mushawwir/plagiarismscreening" target="_blank" rel="noopener"><span style="color: #f8fed5;"><strong>Plagiarism Screening </strong></span></a></td> </tr> <tr> <td style="height: 35px; vertical-align: middle; border-bottom: 1px solid #ffffff; text-align: center; background-color: #768d0d; width: 100%;"><a href="https://journal.uinsi.ac.id/index.php/mushawwir/aboutt" target="_blank" rel="noopener"><span style="color: #f8fed5;"><strong>Copyright Notice</strong></span></a></td> </tr> <tr> <td style="height: 35px; vertical-align: middle; border-bottom: 1px solid #ffffff; text-align: center; background-color: #768d0d; width: 100%;"><a href="https://docs.google.com/document/d/1XCMo93ktrYR0-uubkbhjYrHG5M3Eoey9/edit?usp=share_link&ouid=104626909663534819170&rtpof=true&sd=true" target="_blank" rel="noopener"><span style="color: #f8fed5;"><strong> Journal Template</strong></span></a></td> </tr> <tr> <td style="height: 35px; vertical-align: middle; border-bottom: 1px solid #ffffff; text-align: center; background-color: #768d0d; width: 100%;"><a href="https://journal.uinsi.ac.id/index.php/mushawwir/authorguidelines" target="_blank" rel="noopener"><span style="color: #f8fed5;"><strong> Author Guidelines</strong></span></a></td> </tr> </tbody> </table> </div> </div><div class="pkp_block block_custom" id="customblock-Turnitin"> <div class="content"> <p><a href="https://scholar.google.com/citations?user=VKtx2eAAAAAJ&view_op=id&oi=ao" target="_blank" rel="noopener"><img src="/public/site/images/riska_agustin17/R.png"></a><a href="https://www.zotero.org/" target="_blank" rel="noopener"><img src="/public/site/images/riska_agustin17/zotero-logo-600x400.png"></a><a href="https://www.grammarly.com/" target="_blank" rel="noopener"><img src="/public/site/images/riska_agustin17/Grammarly-Logo-590x324-removebg-preview.png"></a><a href="https://www.mendeley.com/" target="_blank" rel="noopener"><img src="/public/site/images/riska_agustin17/Mendeley-LOGO1.jpg"></a><a href="https://www.turnitin.com/?svr=6&session-id=&lang=en_us&r=8.29723404200102" target="_blank" rel="noopener"><img src="/public/site/images/riska_agustin17/turnitin_logo01_0.jpg" width="427" height="110"></a></p> </div> </div><div class="pkp_block block_custom" id="customblock-Sidebar"> <div class="content"> <p><a href="https://info.flagcounter.com/8eOJ"><img src="https://s11.flagcounter.com/count2/8eOJ/bg_FFFFFF/txt_000000/border_CCCCCC/columns_2/maxflags_14/viewers_0/labels_0/pageviews_0/flags_0/percent_0/" alt="Flag Counter" border="0"></a></p> </div> </div> </div><!-- pkp_sidebar.left --> </div><!-- pkp_structure_content --> <div id="pkp_content_footer" class="pkp_structure_footer_wrapper" role="contentinfo"> <div class="pkp_structure_footer"> <div class="pkp_footer_content"> <p>Contact Us: </p> <p>Mushawwir Jurnal Manajemen Dakwah dan Filantropi Islam</p> <p>Fakultas Ushuluddin, Adab, dan Dakwah UIN Sultan Aji Muhammad Idris Samarinda</p> <p>Jl. H. A. M Rifaddin Harapan Baru, Loa Janan Ilir, Kota Samarinda, Kalimantan Timur 75251</p> <p>j<a href="mailto:journalmushawwir@uinsi.ac.id">ournalmushawwir@uinsi.ac.id</a></p> </div> <div class="pkp_brand_footer" role="complementary"> <a href="https://journal.uinsi.ac.id/index.php/mushawwir/about/aboutThisPublishingSystem"> <img alt="About this Publishing System" src="https://journal.uinsi.ac.id/templates/images/ojs_brand.png"> </a> </div> </div> </div><!-- pkp_structure_footer_wrapper --> </div><!-- pkp_structure_page --> <script src="//ajax.googleapis.com/ajax/libs/jquery/1.11.0/jquery.js" type="text/javascript"></script><script src="//ajax.googleapis.com/ajax/libs/jqueryui/1.11.0/jquery-ui.js" type="text/javascript"></script><script src="https://journal.uinsi.ac.id/lib/pkp/js/lib/jquery/plugins/jquery.tag-it.js" type="text/javascript"></script><script src="https://journal.uinsi.ac.id/plugins/themes/default/js/lib/popper/popper.js" type="text/javascript"></script><script src="https://journal.uinsi.ac.id/plugins/themes/default/js/lib/bootstrap/util.js" type="text/javascript"></script><script src="https://journal.uinsi.ac.id/plugins/themes/default/js/lib/bootstrap/dropdown.js" type="text/javascript"></script><script src="https://journal.uinsi.ac.id/plugins/themes/default/js/main.js" type="text/javascript"></script><script src="https://journal.uinsi.ac.id/plugins/generic/citationStyleLanguage/js/articleCitation.js" type="text/javascript"></script> </body> </html>